Trong bài này, chúng ta sẽ tìm hiểu:
- Nghiên cứu cổ xưa về Tự nhiên, hay triết học ‘Vật lý’, được liên kết với các bài tập tâm lý quan trọng
- Cách chiêm nghiệm cuộc sống như một lễ hội, một phép ẩn dụ Pythagore cổ đại được các nhà Khắc Kỷ áp dụng
- Cách thực hành Chủ nghĩa Khắc Kỷ Các học giả hiện đại gọi dự tính là ‘cái nhìn từ trên cao’
- Cách chiêm nghiệm thời gian và sự trôi qua của tất cả những thứ riêng lẻ, vật chất, áp dụng quan điểm vũ trụ học về cuộc sống
Hãy nhìn toàn cảnh thế giới, như được nhìn từ trên cao: vô số cuộc tụ họp và nghi lễ của nó, nhiều chuyến đi trong bình lặng và bão tố, và những cách khác nhau mà mọi thứ hình thành, hãy tham gia và chấm dứt. Cũng hãy suy ngẫm về cuộc sống của những người đàn ông khác đã sống từ lâu, và cuộc sống sẽ sống sau khi bạn ra đi, và bây giờ đang sống ở xứ lạ, và có bao nhiêu người thậm chí chưa bao giờ nghe tên bạn, và bao nhiêu người sẽ rất nhanh chóng quên nó, và bao nhiêu người bây giờ có lẽ khen ngợi, sẽ rất nhanh chóng đổ lỗi cho bạn, và rằng ký ức, danh vọng cũng như bất kỳ thứ gì khác đều không có giá trị. (Suy Tưởng, 9,30)
Làm thế nào mà một mảnh nhỏ của thời gian vô hạn và sâu thẳm đã được chỉ định cho mỗi người! Trong một khoảnh khắc nó đã mất trong cõi vĩnh hằng. Và một phần nhỏ bé của vật chất phổ quát làm sao! Linh hồn vũ trụ thật nhỏ bé làm sao! Và bạn có thể thu thập thông tin trên một đám nhỏ trên toàn Trái đất như thế nào! Giữ tất cả những điều này trong tâm trí, không nghĩ gì về thời điểm ngoại trừ làm những gì bản chất của bạn dẫn bạn đến làm, và chịu đựng những gì bản chất phổ quát mang lại cho bạn. (Suy Tưởng, 12,32)
Tự đánh giá: Thái độ Khắc Kỷ đối với vũ trụ học
Trước khi đọc bài này, hãy đánh giá mức độ bạn đồng ý với những nhận định sau đây, sử dụng thang điểm năm (1–5) bên dưới, sau đó đánh giá lại thái độ của bạn khi bạn đã đọc và hiểu nội dung. 1. Hoàn toàn không đồng ý, 2. Không đồng ý, 3. Không đồng ý cũng không phản đối, 4. Đồng ý, 5. Hoàn toàn đồng ý
1 ‘Tưởng tượng các sự kiện như thể nhìn từ góc nhìn của con chim có thể giúp tôi đạt được sự yên tĩnh và nhìn nhận mọi thứ một cách hợp lý.’
2 ‘ Cuộc sống giống như một lễ hội hay một cuộc thi, kéo dài trong một thời gian ngắn, mà chúng ta nên biết ơn vì đã tham dự. ‘
3′ Khi tôi nghĩ về sự ngắn gọn của cuộc sống xét về lịch sử vũ trụ, tôi được nhắc nhở hãy coi trọng hành động của chính mình nhiều hơn tài sản của tôi. ‘
Tại sao việc chiêm ngưỡng thiên nhiên lại quan trọng?
Điều gì sẽ xảy ra nếu bạn lùi lại một bước khỏi cuộc sống của mình và nhìn nó theo một quan điểm khác? Bức tranh lớn hơn là gì? Đây là những loại câu hỏi làm nền tảng cho một số bài tập chuyển đổi quan điểm cơ bản mà các nhà Khắc Kỷ sử dụng như một hình thức chiêm nghiệm triết học.
Phần này đặc biệt xem xét các bài Suy Niệm liên quan đến Vật Lý Khắc Kỷ, được thiết kế để mở rộng trí tưởng tượng của chúng ta, khuyến khích sự chấp nhận tách rời các sự kiện, phù hợp với ‘Quy Luật Ham Muốn’ của Khắc Kỷ và liệu pháp điều trị đam mê. Chúng huấn luyện chúng ta để mở rộng ý thức của mình, đồng thời giảm bớt tầm quan trọng của nhận thức về những thứ bên ngoài.
Khái niệm mở rộng tâm trí của chúng ta có liên quan đến một đức tính quan trọng khác được gọi là ‘hào kiệt’ (megalopsuchia, một ‘mega psyche’), nghĩa đen là ‘sự vĩ đại của tâm hồn’ hay ‘sự vĩ đại của tâm trí’ – có một tâm hồn rộng lớn. Nó được định nghĩa là phẩm chất cho phép chúng ta vượt trội hơn và tách biệt khỏi bất cứ điều gì xảy ra với chúng ta trong cuộc sống, cho dù bị đa số đánh giá là ‘tốt’ hay ‘xấu’, tức là những đối tượng bình thường của nỗi sợ hãi và ham muốn.
Zeno đã viết rằng sự cao cả tự nó đủ để ‘nâng chúng ta lên trên tất cả mọi thứ’ và bởi vì nó là một phần thiết yếu của mọi đức tính, nên Hiền nhân nhất thiết sẽ ‘coi thường mọi thứ có vẻ rắc rối’ và đạt được Hạnh phúc hoặc eudaimonia bất kể hoàn cảnh bên ngoài của mình.
Mặc dù điều này có vẻ khác thường đối với độc giả hiện đại, nhưng Seneca lập luận rằng, bởi vì những người theo trường phái Khắc Kỷ tin rằng mọi điều tốt đẹp thực sự đều nằm trong tâm trí chứ không phải ở những thứ bên ngoài hoặc cơ thể, nên bất cứ điều gì củng cố, nâng cao hoặc mở rộng tâm trí đều tốt cho chúng ta.
Đức hạnh, dưới hình thức ‘hào hùng’, nâng cao tâm trí lên trên những thứ ‘lãnh đạm’ và mở rộng nó ra ngoài tầm ảnh hưởng của chúng. Ngược lại, chấp trước vào những thứ bên ngoài và thể xác như vậy có thể ‘đè nặng’ lên tâm trí và làm suy yếu nó hoặc có thể làm nó trở nên trống rỗng, thay vì để nó nảy nở, phát triển và mở rộng một cách tự nhiên. Khi chúng ta bị cuốn vào những thứ vụn vặt, như theo đuổi của cải hay danh tiếng, theo một nghĩa nào đó, tâm hồn chúng ta sẽ co lại và bị kéo xuống một góc nhìn hạn hẹp trong cuộc sống.
Do đó, mở rộng tâm trí, phù hợp với trí tuệ và đức hạnh, là một đặc điểm quan trọng của Vật lý Khắc Kỷ, và Quy luật của Sự Ham Muốn. Một trong những chủ đề chính của Marcus Aurelius trong Những bài Suy Niệm của ông là sự rộng lớn của thời gian và không gian cũng như so sánh từng phút cơ thể chúng ta và khoảng thời gian sống của chúng ta. Kinh nghiệm đọc đi đọc lại những đoạn này thôi cũng đủ khơi gợi ý thức mở mang cho nhiều người.
Marcus nói rằng “không gì có lợi cho sự vĩ đại của tâm trí”, hay sự vĩ đại, bằng việc thực hành các bài tập bắt nguồn từ Vật lý Khắc Kỷ. Ví dụ, nghiên cứu chi tiết các quá trình của Tự Nhiên, ‘sự thay đổi lẫn nhau của vạn vật’ thành cái khác, nhìn nhận mọi thứ một cách khách quan, loại bỏ các phán xét giá trị, và trong bối cảnh của toàn bộ Thiên Nhiên (Suy Niệm, 10.11; 3.11 ).
Dường như vũ trụ đã ban tặng cho chúng ta món quà ý thức một cách chính xác để chúng ta có thể mở rộng tâm trí của mình theo cách này. Trí tuệ là một điều vĩ đại và bao quát; nó cần không gian; người ta phải học về các vấn đề, thần thánh và con người, về quá khứ và tương lai, về những vấn đề nhất thời và vĩnh cửu, về thời gian. (Seneca, Letters, 88)
Các nhà Khắc Kỷ về cơ bản là những người theo thuyết phiếm thần (là người tin vào nhiều hoặc tất cả các vị thần, hoặc tin rằng Chúa tồn tại và giống như tất cả mọi vật, động vật và con người trong vũ trụ) mà ‘Thiên Nhiên’ và ‘Chúa’ (hoặc ‘Zeus’) hầu như đồng nghĩa với nhau.
Zeus là một động vật bất tử, người hoàn toàn lý trí, hoàn toàn hạnh phúc, tránh xa mọi điều xấu, và trông nom toàn bộ vũ trụ, nhưng anh ta không phải là ‘nhân loại- anthropomorphic- (đối xử với động vật, thần thánh hoặc đồ vật như thể chúng là con người về ngoại hình, tính cách và hành vi)’, tức là anh ta không giống một người đàn ông có râu, ngồi trên một đám mây. Các vị thần khác chỉ đơn giản là biểu hiện của anh ta, trong những vỏ bọc khác nhau.
Cơ thể của anh ta là toàn bộ của Tự nhiên và ý chí của anh ta là một chuỗi nhân quả rộng lớn, được gọi là ‘Định mệnh’, tự nhiên quyết định kết quả của tất cả các sự kiện. Vì vậy, đối với Marcus, việc chiêm ngưỡng vũ trụ như một sinh vật duy nhất, trong đó chúng ta đều là các chi riêng lẻ, trở thành một bài tập tâm lý quan trọng: ‘thường xuyên Suy Niệm về sự kết hợp mật thiết và sự phụ thuộc lẫn nhau của vạn vật trong vũ trụ’ (Suy Niệm, 6,38).
Do đó, ngoài việc suy ngẫm về một Hiền nhân phàm trần lý tưởng, những người theo chủ nghĩa Khắc Kỷ còn suy nghĩ về quan điểm của sinh vật bất tử lý tưởng, hoàn toàn khôn ngoan và có đạo đức, Zeus, bằng cách chiêm ngưỡng toàn bộ Thiên nhiên trong tính tổng thể của nó.
Họ tưởng tượng rằng Zeus cũng phải giữ khoảng cách với những mối quan tâm của thế gian theo cách tương tự và hoàn toàn bình yên trong chính mình. Họ tìm cách hình dung cuộc sống từ góc nhìn thần thánh của anh ấy, bao gồm toàn bộ sự sáng tạo của anh ấy trong một tầm nhìn duy nhất.
Bằng cách sử dụng Vật Lý Khắc Kỷ như một loại bài tập mở mang trí óc, họ hy vọng có thể mô phỏng sự thanh thản và vẻ đẹp hoàn hảo của chính các vị thần. Theo Cicero, ba chủ đề lý thuyết của triết học thường bắt đầu với Vật lý, sự chiêm ngưỡng các vì sao và bản chất của vũ trụ, đặc biệt là sự sống và cái chết, và tính chất vô thường và khả biến của vạn vật, phù hợp với quy luật tất định nhân quả.
Bằng cách ‘đắm mình cả đêm lẫn ngày trong những bài suy ngẫm này’ về Bản chất của vũ trụ, chúng ta tiến bộ tới trí tuệ và niềm vui lý trí, cho đến khi chúng ta có thể thanh thản nhìn xuống những mối quan tâm của cuộc sống hàng ngày, có vẻ nhỏ nhặt khi so sánh. Mặc dù, nghịch lý thay, anh ta xa cách với tất cả những thứ bên ngoài, nhưng Nhà hiền triết Khắc Kỷ lại trở nên bám rễ chắc chắn hơn trong toàn bộ Thiên nhiên, hòa hợp hơn với vũ trụ và thực sự đang ở nhà ở đây.
Epictetus muốn nhắc nhở các học trò của mình rằng, khi được hỏi ông thuộc quốc gia nào, Socrates sẽ nói, ‘Tôi là Công dân của Vũ trụ’, về vũ trụ. Điều này sau đó được Diogenes the Cynic (một triết gia thuộc trường phái Hoài Nghi – Khuyển Nho) và các triết gia Khắc Kỷ lặp lại, ‘cosmopolitans’ theo nghĩa triết học ban đầu của từ này.
Marcus cũng nói rằng mục tiêu của triết học là sống thuận theo Tự nhiên và do đó “không còn là người nước ngoài ở quê cha đất tổ của bạn nữa” mà là một Công dân thực sự của Vũ trụ, có nghĩa là không phụ thuộc vào những thứ bên ngoài cũng như không bị ngạc nhiên bởi chúng. Thông qua Quy luật Ham Muốn, nhà Khắc Kỷ đồng nhất bản thân với Tự nhiên, như một phần của tổng thể – theo một nghĩa nào đó, toàn bộ là nền tảng của bản thể của người ấy, và danh tính thực sự của chính người ấy – không phải là người Athen hay người La Mã mà là một người theo chủ nghĩa vũ trụ, trong bản chất của họ.
Trong bài này, chúng ta sẽ xem xét hai cách thực hành chiêm nghiệm theo trường phái Khắc Kỷ. Cách thứ nhất dựa trên phép ẩn dụ Pythagore rất cổ, khuyến khích các triết gia xem cuộc sống như một ‘lễ hội’ hay một buổi biểu diễn.
Tác phẩm thứ hai được Pierre Hadot đặt tên là “cái nhìn từ trên cao”, người gọi nó là “bản chất của triết học” và tìm thấy những ví dụ lặp đi lặp lại về nó xảy ra trong văn học cổ điển, dưới nhiều hình thức, trên mọi trường phái triết học cổ đại. Nó liên quan đến việc hình dung cuộc sống trên trái đất như thể được nhìn từ trên cao và nó tự nhiên dẫn đến một viễn cảnh mở rộng về không gian và thời gian, điều này trùng lặp với các bài Suy Niệm vũ trụ Khắc Kỷ.
Mặc dù thoạt nhìn, chúng là những bài tập khá khác nhau, nhưng chúng được cho là nhằm phục vụ một mục đích giống nhau. Cuộc sống là một cảnh tượng và cơ hội để được tận hưởng, mặc dù trong thời gian ngắn, như một món quà từ Thiên nhiên nhưng tuy nhiên từ góc độ riêng biệt của một du khách đi qua. Do đó, cả hai bài tập này có thể cho chúng ta cái nhìn về sự hào hùng, ‘vượt lên trên’ hoặc tách rời khỏi nhịp sống hối hả và nhộn nhịp của cuộc sống bình thường, và ảo tưởng về các giá trị thông thường.
Nghiên cứu điển hình: ‘Giấc mơ của Scipio’
Scipio Aemilianus (185–129 TCN) là một chính khách và tướng lĩnh La Mã, sau này được gọi là Scipio Africanus the Younger theo tên ông nội nuôi của ông. Anh ta bao quanh mình với những trí thức, ‘Vòng tròn Scipionic’, bao gồm cả người bạn Khắc Kỷ của anh ta là Laelius the Wise và nhà bác học Panaetius. Giấc mơ của Scipio, đến từ Cộng hòa Cicero, là một bức tranh mô tả nổi tiếng về sự nghiệp ban đầu của ông, và là một trong những ví dụ mang tính biểu tượng nhất về “tầm nhìn từ trên cao”.
Đây là thời điểm bắt đầu Chiến tranh Punic lần thứ ba (149–146 TCN) và các đội quân hùng mạnh của La Mã đang vây hãm thành phố cổ Carthage ở Bắc Phi. Khi đến, với tư cách là một sĩ quan trẻ, Scipio tìm kiếm sự hiếu khách của Vua Masinissa của Numidia.
Họ trò chuyện đến khuya về Africanus the Elder, một người bạn cũ của Nhà vua, người được người La Mã cho là đã đạt được trạng thái thần thánh sau khi chết để phần thưởng cho chiến thắng huyền thoại trước Hannibal tại Carthage, nhiều thập kỷ trước đó.
Scipio chìm vào giấc ngủ sâu và trải qua một giấc mơ kỳ lạ, huyền bí, trong đó anh ta đi lên để gặp Phi trưởng lão ở thiên đường bên ngoài và họ cùng nhau nhìn xuống toàn bộ vũ trụ. Aemilianus thốt lên rằng Trái đất có vẻ nhỏ bé, nói thêm rằng “Tôi bắt đầu ít nghĩ về đế chế này của chúng ta, đế chế này chỉ tương đương với một điểm chính xác trên bề mặt của nó.”
Tuy nhiên, anh ấy kinh ngạc trước vẻ đẹp choáng ngợp và sự hài hòa của vũ trụ. Africanus the Elder cho anh ta thấy rằng Trái đất và sự sống người phàm là những phần nhỏ của toàn thể vũ trụ và rằng ‘môi của loài người không thể mang lại cho bạn danh tiếng hay vinh quang đáng tìm kiếm’.
Anh nhận ra rằng bản thân Rome chỉ là một phần nhỏ của Trái đất và phần lớn bề mặt của nó không có dân cư sinh sống, hoặc là nơi sinh sống của những người đàn ông sẽ không bao giờ biết về những thành tựu của anh. Ngay cả những người làm vậy cũng sẽ sớm chết, và những truyền thuyết được lưu truyền qua nhiều thế hệ chắc chắn sẽ phai nhạt theo thời gian.
Scipio Africanus khuyến khích anh ta nhìn xa hơn những ý kiến hời hợt của số đông và sống đúng với bản chất bên trong của mình. “Hãy cố gắng lên!”, Vị tướng già khuyên, “Hãy hiểu rằng bạn là một vị thần. lên đến nơi này, đó là nơi sinh sống và nhà riêng của nó ‘.
Ông nói thêm rằng việc đi lên sẽ dễ dàng hơn nếu trong suốt cuộc đời, bị giới hạn bởi cơ thể, tuy nhiên, nó ‘tự do di chuyển ra bên ngoài, và bằng cách hình dung và suy ngẫm về những gì nằm bên ngoài bản thân nó, đã hoạt động để phân tách bản thân khỏi cơ thể ở mức độ lớn nhất có thể. ‘
Như đã được tiên tri trong giấc mơ, sự nghiệp của Scipio thăng tiến với tốc độ phi thường. Trong vòng một năm, ông được phong làm lãnh sự của La Mã, sau đó được chỉ huy các quân đoàn ở châu Phi. Cuối cùng, Carthage đã thất thủ trước quân đội La Mã dưới sự lãnh đạo của ông, mang về cho ông danh hiệu kính trọng giống như ông nội của mình: ‘Africanus’.
Carthage bị ‘xé nát, từng tảng đá’, đặt dấu chấm hết cho kẻ thù lớn nhất của La Mã và đảm bảo quyền lực của nó trong nhiều thế kỷ tới. Tuy nhiên, ngay cả khi anh ấy quan sát, Scipio đã phản ánh rằng một ngày nào đó, bản thân Rome cũng sẽ tuyệt chủng, tất cả mọi thứ chỉ là thoáng qua, theo quan điểm của vũ trụ.
‘Lễ hội’ theo trường phái Pythagore
The Pythagorean ‘festival’
Pythagoras nổi tiếng đã so sánh vai trò của nhà triết học với vai trò của một khán giả tại một ‘lễ hội’ bận rộn (panêguris) với nhiều sự kiện thể thao và hình thức giải trí khác nhau. Ý của ông là họ là những khán giả của vũ trụ, đang tìm cách chiêm ngưỡng vẻ đẹp và trật tự của toàn vũ trụ.
Triết gia Diogenes the Cynic cũng nổi tiếng nói rằng một người đàn ông tốt coi mỗi ngày là một lễ hội và Epictetus sau đó đã dạy các học sinh trường phái Khắc Kỷ của mình chiêm nghiệm cuộc sống theo cách này. Các nhà Khắc Kỷ đã sử dụng phép ẩn dụ này để truyền đạt cảm giác biết ơn về cơ hội sống, đồng thời chấp nhận rằng nó chỉ là tạm thời và sẽ sớm kết thúc.
Phần lớn những người trong ‘lễ hội’ hay ‘cuộc thi’ cuộc sống này hoàn toàn quan tâm đến lợi ích vật chất, giống như gia súc chỉ quan tâm đến thức ăn của chúng, trong khi một số ít người ‘tham dự lễ hội vì họ thích cảnh tượng’ theo lời Epictetus.
Những khán giả này là những người tò mò hỏi ‘Vũ trụ là gì và ai điều hành nó?’ Hoặc, như chúng ta có thể nói, ‘Tất cả nghĩa là gì?’ Bị đánh vào câu hỏi này, các nhà triết học tự nhiên bị cuốn hút vào việc theo đuổi kiến thức, mà trở thành mục tiêu chính của họ trong cuộc sống – ‘nghiên cứu lễ hội trước khi họ rời bỏ nó’.
Epictetus nhấn mạnh rằng họ chắc chắn bị chế giễu bởi những người thích tìm kiếm sự giàu có và vinh quang. Tuy nhiên, các triết gia không nên bị chế giễu bởi sự nhạo báng của những người dốt nát hơn họ nếu như gia súc có thể nói như khi nhìn lên từ máng của chúng trong giây lát, “chúng cũng sẽ cười nhạo những người ngạc nhiên và ngưỡng mộ bất cứ thứ gì ngoài thức ăn cho gia súc của chúng!”
Mặc dù hầu hết mọi người chấp nhận một cái nhìn hạn hẹp về cuộc sống, bị cuốn vào những mưu cầu tầm thường cuối cùng, các triết gia tìm kiếm sự khôn ngoan, trên tất cả mọi thứ, thông qua việc chiêm ngưỡng toàn bộ cảnh tượng của Tự nhiên.
Epictetus sử dụng phép ẩn dụ này nhiều lần, hướng dẫn các học sinh trường phái Khắc Kỷ của ông coi sự hỗn loạn của cuộc sống theo một cách tách biệt hơn như thể đó chỉ là sự hối hả và nhộn nhịp không thể tránh khỏi của một lễ hội bận rộn, như Thế vận hội Olympic. Không ai càu nhàu trước sự ồn ào hay đám đông chen lấn, và mọi người chấp nhận rằng cuối cùng họ phải rời đi, mặc dù họ muốn ở lại một cách tự nhiên.
Epictetus nói rằng chúng ta nên tiếp cận lễ hội của sự sống với thái độ này, nhớ rằng cuộc sống của chúng ta là “cho mượn” từ Thiên nhiên và biết ơn vì được phép tham gia vào sự tồn tại, dù chỉ là tạm thời. Những người theo phái Khắc Kỷ tin rằng Zeus đã tạo ra loài người, và ban cho họ món quà là ý thức và lý trí, chính xác là để tận hưởng cảnh tượng của Tự nhiên.
Việc nghiên cứu triết học tự nhiên cho phép chúng ta mở rộng sự chiêm nghiệm của mình để tiếp nhận nhiều hơn nữa sự sáng tạo. Nhiệm vụ của chúng ta là phải tiến bộ theo hướng khôn ngoan, sống phù hợp với kinh nghiệm của chúng ta về Tự nhiên, bởi vì ‘Đức Chúa Trời không cần một khán giả tìm ra lỗi’.
Ý tưởng chính: ‘lễ hội’ và ‘ba cuộc đời’ của người Pythagore
Truyền thuyết kể rằng Pythagoras đã đặt ra thuật ngữ ‘nhà triết học’ hay người yêu thích sự thông thái, được ông giải thích một cách nổi tiếng bằng cách sử dụng câu chuyện ngụ ngôn về cuộc sống con người như một lễ hội đông đúc, giống như Thế vận hội Olympic cổ đại. Có những vận động viên cạnh tranh để giành lấy vinh quang, những chủ quầy bán đồ của họ để kiếm lời và những khán giả chỉ đơn giản là muốn tận hưởng toàn bộ trải nghiệm xung quanh họ.
Pythagoras cho biết những điều này minh họa ba cách sống:
- Người tham vọng (đối thủ cạnh tranh), những người luôn tìm kiếm sự hoan nghênh của công chúng và danh tiếng là người tốt trong cuộc sống.
- Kẻ tham lam (thương nhân), coi trọng của cải và vật chất hơn tất cả.
- Các triết gia hay ‘những người yêu thích sự thông thái’ (khán giả), những người giải thích sự thật và kiến thức, tìm cách hiểu cuộc sống một cách toàn diện.
Các triết gia đứng ngoài các sự kiện và không bị ‘nô lệ hóa’ bởi ham muốn giàu có hoặc danh tiếng, mà chỉ đơn giản là vui mừng khi có cơ hội chứng kiến cảnh tượng đó. Epictetus nhấn mạnh rằng sự khôn ngoan bao gồm lòng biết ơn đối với lễ hội hoặc cuộc thi của cuộc sống, đồng thời chấp nhận rằng nó cho chúng ta mượn và chắc chắn sẽ kết thúc.
Hãy thử ngay: Chiêm ngưỡng lễ hội của cuộc sống
Hãy tưởng tượng rằng bạn đang tham dự một lễ hội âm nhạc lớn như Glastonbury, một sự kiện thể thao như Thế vận hội Olympic hiện đại hoặc một cuộc triển lãm bận rộn trong bảo tàng hoặc phòng trưng bày nghệ thuật. Hãy coi đây là một phép ẩn dụ cho cuộc sống của bạn, khi bạn thực hiện công việc kinh doanh hàng ngày của mình.
Bạn chỉ là một khách truy cập, tất cả sẽ sớm kết thúc và cuối cùng toàn bộ trang web sẽ bị xóa. Hãy coi chiếc vé của bạn như một món quà và bạn có đặc quyền ở đây, ngay cả khi nó chỉ kéo dài vài ngày. Không ai trong số này thực sự thuộc về bạn, toàn bộ trải nghiệm chỉ là tạm thời và cho mượn.
Công việc của bạn là tận dụng tất cả một cách hợp lý và thực sự đánh giá cao cơ hội. Nghiên cứu toàn bộ cảnh tượng đang diễn ra xung quanh bạn, theo một cách tách biệt và triết học, như thể lần đầu tiên nhìn thấy tất cả. Đa số mọi người có thể mải mê theo đuổi sự giàu có, tìm kiếm danh tiếng, hoặc ham mê những thú vui trống rỗng.
Nếu thỉnh thoảng họ ồn ào hoặc va vào bạn, đó là điều không thể tránh khỏi – đó chỉ là một phần của nhịp sống hối hả và nhộn nhịp tự nhiên. Không có lý do gì để phàn nàn, bây giờ bạn đang ở đây, nếu bạn không thích chương trình sự kiện – đừng là một khán giả bực bội hoặc ‘tìm lỗi’.
Chỉ cần ở nơi bạn đang ở và tận dụng từng khoảnh khắc khi nó đến. Ngay bây giờ, đây là tất cả những gì có. Tóm lại, hãy lùi lại khỏi cuộc đua chuột và bắt đầu thực sự để ý đến cuộc sống, biết ơn những điều ở đây và bây giờ.
Hãy nhớ điều này: Vật Lý Khắc Kỷ như Suy Niệm
Chrysippus nói rằng Vật lý Khắc Kỷ hoặc triết học tự nhiên được nghiên cứu chủ yếu để tiến bộ trong Đạo đức, sự biến đổi tính cách của một người thông qua việc đạt được đức hạnh. Mặc dù việc nghiên cứu tự nhiên đôi khi mang hình thức của những suy đoán khoa học và triết học sơ khai, nhưng nó cũng đạt đến đỉnh cao trong các bài tập chiêm nghiệm, giúp thay đổi quan điểm của chúng ta về cuộc sống. ‘Mục tiêu của vật lý học như một bài tập tinh thần là để tái định vị sự tồn tại của con người trong sự vô tận của thời gian và không gian, vừa là quan điểm của các quy luật vĩ đại của tự nhiên’ (Hadot, 1995, trang 244).
Những người theo thuyết Khắc Kỷ coi những thứ này có tác dụng trị liệu mạnh mẽ, liên quan đến Quy luật Ham Muốn. Do đó, Marcus Aurelius đã viết: ‘Những hình ảnh kiểu này xóa sạch những gì còn sót lại trong cuộc sống gắn bó với trái đất của chúng ta’ (Suy Niệm, 7,47).
Sự chiêm ngưỡng triết học về Tự nhiên có thể có nhiều hình thức, bao gồm cả việc chiêm ngưỡng Trái đất nhìn từ trên cao, hoặc thậm chí toàn bộ không gian và thời gian như một tầm nhìn lớn. Vật lý Khắc Kỷ được sử dụng như một cách để vượt qua những nỗi sợ hãi không lành mạnh, đặc biệt là về cái chết, và chế ngự những ham muốn thái quá, bằng cách coi những thứ vật chất và danh tiếng là nhất thời và cuối cùng là không đáng kể.
“Cái nhìn từ trên cao” và “ý thức vũ trụ”
Cuốn sách đã mất của Zeno có tên Trên toàn bộ có lẽ đã đặt ra quan niệm về vũ trụ mà Vật lý Khắc Kỷ ban đầu dựa trên đó. Như chúng ta đã thấy, triết học tự nhiên cổ đại thường đạt đến đỉnh cao trong các bài tập tâm lý, có ý nghĩa đạo đức và trị liệu.
Đặc biệt, việc chiêm ngưỡng tự nhiên một cách tổng thể, hay trên quy mô lớn, thường được mô tả là một thực hành có khả năng biến đổi mạnh mẽ. Ngày nay chúng ta vẫn nói về việc sử dụng ‘tầm nhìn xa’, ‘tầm nhìn toàn cảnh’, nhìn vào ‘bức tranh lớn hơn’ và xem xét cách các sự kiện phù hợp với ‘kế hoạch tổng thể của sự vật’, v.v. Hadot đã đặt ra thuật ngữ ‘chế độ xem từ trên cao để mô tả một trong những cách thiền phổ biến nhất.
Theo quan điểm của ông, Vật lý Khắc Kỷ như một môn thực hành chiêm nghiệm bắt đầu với ‘một bài tập bao gồm việc nhận ra bản thân là một phần của Toàn thể, nâng cao bản thân lên ý thức vũ trụ, hoặc đắm mình trong tổng thể của vũ trụ’ và ‘để đạt được điều này, chúng ta phải thực hành bài tập về trí tưởng tượng, bao gồm việc nhìn thấy tất cả mọi thứ của con người từ trên cao ‘(Hadot, 2002, trang 136).
‘Cái nhìn từ trên cao’, giống như sự Suy Niệm về cái chết và sự chiêm nghiệm của Hiền nhân, dường như là nền tảng cho toàn bộ thực hành của triết học Khắc Kỷ, bởi vì nó gói gọn nhiều chủ đề quan trọng trong một hình ảnh duy nhất. Shaftesbury nói rằng chúng ta nên ‘chìm sâu trong trí tưởng tượng này’ về toàn bộ vũ trụ và lịch sử của vũ trụ, nếu không chúng ta giống như những đứa trẻ chỉ mải mê chơi với đồ chơi của chúng mà không để ý đến môi trường thực tế xung quanh (Shaftesbury, 2005, p. 19).
Theo quan điểm này, các vấn đề của con người nói chung và những bất hạnh của chúng ta nói riêng có vẻ tầm thường hơn. Justus Lipsius trong thời kỳ Phục hưng Neostoic đã mô tả “xem từ trên cao” là một bài tập hình dung liên quan đến việc hình dung thế giới như thể được nhìn từ trên đỉnh Olympus. Thật vậy, nó có lẽ bắt nguồn từ quan niệm nguyên thủy về việc thần Zeus coi thường cuộc sống phàm trần theo cách này.
Một số mô tả sinh động nhất về bài tập này được tìm thấy trong Marcus Aurelius ’Medences. Anh ta liên tục thúc giục bản thân nhớ lại rằng nếu anh ta tưởng tượng việc nhìn xuống các vấn đề của con người từ các tầng trời trên cao, anh ta tự nhiên thấy mình cũng đang “coi thường” họ theo nghĩa đạo đức, tức là, với sự thờ ơ tột độ. Hình dung sự rộng lớn của các tầng trời và vô số các vì sao ‘trong một góc nhìn’, tất cả mọi thứ đều có vẻ vụn vặt như nhau: ‘mọi thứ giống hệt nhau, mọi thứ đều phù du’ (Suy Niệm, 12.24).
Marcus dường như gán những câu nói này cho Plato, mặc dù chúng không xuất hiện trong các tác phẩm còn sót lại của ông: Hãy xem các ngôi sao trong các khóa học của chúng như một ngôi sao chạy dọc theo chúng, và liên tục suy nghĩ về sự thay đổi qua lại của các yếu tố, để suy nghĩ về những điều này thanh lọc chúng ta khỏi vũng lầy của cuộc sống trần gian của chúng ta. Câu nói này của Plato thật hay.
Bất cứ ai muốn nói đến loài người đều nên khảo sát, như từ một tháp canh cao phía trên, những thứ trên trái đất: sự tụ họp của nó trong thời bình và chiến tranh, hôn nhân và ly tán, sinh và tử, tiếng ồn của tòa án và sự im lặng của sa mạc, ngoại quốc. các dân tộc thuộc mọi loại, lễ và tang và chợ, trung gian của tất cả, và trật tự tương phản hài hòa.
Ôn lại những điều xa vời của quá khứ và sự kế thừa của các chủ quyền không có con số. Bạn có thể nhìn về phía trước và nhìn thấy tương lai. Vì nó chắc chắn sẽ có cùng một đặc điểm, và nó không thể ngoại trừ việc mang theo nhịp điệu của những thứ hiện có. Do đó, tất cả đều là một, cho dù chúng ta chứng kiến cuộc sống của con người trong bốn mươi năm hay mười ngàn. Để biết thêm những gì bạn sẽ thấy? (Suy Niệm7.47–49) ‘Cái nhìn từ trên cao’ và sự chiêm nghiệm về vô thường tự nhiên đạt đến đỉnh điểm trong một quan điểm toàn diện hơn đã được gọi là ‘quan điểm về vũ trụ’ hay ‘ý thức vũ trụ’.
‘Quan điểm vũ trụ’ này có lẽ đến từ một thần học siêu hình và phức tạp hơn một chút, trong đó thần Zeus ở khắp mọi nơi và nhìn thấy mọi thứ trong một tầm nhìn thống nhất vĩ đại. Marcus tổng hợp điều này một cách gọn gàng, và coi nó như một bài tập thường xuyên suy ngẫm: ‘Liên tục hình dung tổng thể thời gian và không gian cho bản thân, và mọi sự vật riêng lẻ, về mặt không gian là một hạt giống nhỏ, về mặt thời gian chỉ là một cái vặn vít ‘(Suy Niệm, 10.17).
Rõ ràng là những người theo chủ nghĩa Khắc Kỷ đã sử dụng điều này như một liệu pháp tâm lý cho những đam mê. Marcus nói, chẳng hạn, chúng ta có khả năng thoát khỏi nhiều rắc rối không cần thiết, tồn tại hoàn toàn trong trí tưởng tượng của chúng ta, nếu chúng ta chỉ đơn giản là gieo mình trong một không gian mở rộng, ‘ôm trọn cả vũ trụ vào tâm trí bạn và bao gồm cả thời gian khảo sát của bạn vĩnh viễn ‘, quan sát sự tạm thời của tất cả mọi thứ, bao gồm cả cuộc sống của chúng ta (Suy Niệm, 9.32).
Một trong những mô tả đáng chú ý nhất về các bài tập chiêm nghiệm như vậy được tìm thấy trong các tác phẩm của Plotinus, người đã đồng nhất các khía cạnh của Chủ nghĩa Khắc Kỷ vào triết học Tân thời sau này của mình. Ông ấy nói rằng chúng ta nên để trước mắt mình hình ảnh một quả cầu thủy tinh chứa toàn bộ vũ trụ và mọi sinh vật, giống như một loại quả cầu tuyết vũ trụ.
Ông nói: “Hãy để chúng ta tạo nên một hình ảnh tinh thần về vũ trụ này, và“ giải trí bằng hình ảnh đại diện sáng chói của một quả cầu, bao bọc mọi tạo vật ”, mỗi phần được hình dung là riêng biệt nhưng vẫn tạo thành một thể thống nhất.
Do đó, chúng ta nên hình dung trong một tầm nhìn duy nhất tất cả các ngôi sao của vũ trụ, mặt trời của chúng ta, trái đất, đất liền và biển, và tất cả các sinh vật sống, ‘giống như chúng sẽ được nhìn thấy trong một quả địa cầu trong suốt’ (Enneads, 5,8).
Có một ví dụ nổi bật khác về một bài tập tương tự trong một văn bản cổ của cái gọi là truyền thống “Hermetic” của Hy Lạp, chịu ảnh hưởng của chủ nghĩa tân thời, mà nó đáng được trích dẫn.
Hãy suy ngẫm về Đức Chúa Trời theo cách này như có tất cả trong chính Ngài dưới dạng những ý tưởng: vũ trụ, chính Ngài, toàn thể. Nếu bạn không làm cho mình ngang hàng với Đức Chúa Trời, bạn không thể hiểu Ngài. Sự yêu thích được hiểu bởi yêu thích. Phát triển đến kích thước không thể đo lường. Được tự do khỏi mọi người, vượt qua mọi thời đại. Trở nên vĩnh cửu và như vậy bạn sẽ hiểu Chúa.
Giả sử không có gì là không thể đối với bản thân. Tự coi mình là người bất tử và có thể hiểu mọi thứ: mọi nghệ thuật, khoa học và bản chất của mọi sinh vật sống. Trở nên cao hơn tất cả các độ cao và thấp hơn tất cả các độ sâu.
Cảm nhận như một trong chính bạn toàn bộ tạo vật: lửa, nước, khô và ẩm. Hãy tự nhận mình có mặt ở mọi nơi cùng một lúc: dưới đất, dưới biển, trên trời; rằng bạn chưa được sinh ra, rằng bạn còn trong bụng mẹ, rằng bạn trẻ, già và chết; rằng bạn đang ở bên ngoài cái chết.
Nhận thức được mọi sự vật cùng một lúc: thời điểm, địa điểm, hành động, phẩm chất và số lượng; thì bạn có thể hiểu Chúa. (Corpus Hermeticum, 11.18-22) Mở rộng tâm trí theo cách này và mở rộng ý thức có liên quan đến đức tính ‘cao cả’, khả năng thờ ơ nhìn xuống những thứ mà mọi người lầm tưởng, chẳng hạn như của cải, tài sản và địa vị xã hội.
Ý tưởng chính: “Cái nhìn từ trên cao” và “ý thức vũ trụ”
Hadot đặt ra cái tên “nhìn từ trên cao” cho một trong những bài tập tâm lý chính của Khắc Kỷ, liên quan đến việc hình dung thế giới như thể được nhìn từ trên cao – một “góc nhìn của Olympian”. Không nghi ngờ gì nữa, có rất nhiều biến thể của bài tập rất cổ xưa này, được tái diễn trong suốt văn học cổ điển, trên tất cả các trường phái triết học.
Nhìn thế giới từ trên cao là nắm lấy quan điểm của triết học tự nhiên bằng cách tìm cách chiêm ngưỡng sự sáng tạo, vũ trụ vật chất, một cách tách rời. Một bài tập có liên quan chặt chẽ, liên quan đến việc tưởng tượng toàn bộ không gian và thời gian như thể từ quan điểm của Chúa hoặc cõi vĩnh hằng – một “quan điểm vũ trụ”.
Đây là một Suy Niệm thực sự mang tính vũ trụ học, trên toàn bộ Thiên nhiên như một thực thể duy nhất. Đối với những người theo thuyết Khắc Kỷ, với tư cách là những người theo thuyết phiếm thần, điều này tương đương với việc nhìn thoáng qua viễn cảnh của thần Zeus, và sự thanh thản sâu sắc, sự cao cả và sự tự do khỏi đau khổ.
Vì vậy, bài tập này liên kết triết học tự nhiên, thần học và liệu pháp tâm lý. Marcus Aurelius nói: “Đừng bao giờ ngừng nghĩ vũ trụ là một loài động vật, sở hữu một chất và một tâm trí duy nhất”, Marcus Aurelius nói, coi khái niệm này như một loại bài tập tâm lý (Suy Niệm, 4,40). Ngay cả khi chúng ta tiếp cận vấn đề này ngày nay chỉ đơn giản là một phép ẩn dụ hoặc ‘thử nghiệm suy nghĩ’, chúng ta vẫn có thể thu được lợi ích từ lời khuyên của anh ấy.
Hãy thử ngay bây giờ: Chiêm ngưỡng ‘góc nhìn từ trên cao’ và ‘góc nhìn vũ trụ’
Đây là một việc lớn… Trước tiên, hãy dành một chút thời gian để nhắm mắt và thư giãn, vì việc chiêm nghiệm này có thể mất một chút kiên nhẫn và nỗ lực, nhưng nên được thực hành thường xuyên:
1. Hãy tưởng tượng bạn rời khỏi cơ thể và vươn cao lên khi bạn nhìn xuống bản thân và mọi thứ xung quanh bạn.
2. Trước hết hãy hình dung bạn hiện tại trông như thế nào khi nhìn từ bên ngoài.
3. Bây giờ, hãy vươn lên cao hơn và tưởng tượng xung quanh bạn, như thể bạn nhìn thấy từ trên cao – nếu bạn đang ở trong nhà, chỉ cần tưởng tượng trần nhà biến mất để bạn có thể khảo sát mọi thứ từ trên cao!
4. Bây giờ, hãy vươn cao hơn nữa và tưởng tượng bạn đang nhìn xuống thị trấn hoặc thành phố mà bạn đang ở, như thể bạn đang nhìn thấy từ trên cao; chiêm nghiệm xem có bao nhiêu người khác nhau đang làm những việc khác nhau.
5. Còn vươn cao hơn nữa, hãy tưởng tượng toàn bộ đất nước bạn đang ở và vùng đất hoặc vùng biển xung quanh nó; chiêm nghiệm cách một số khu vực có dân cư đông hơn những khu vực khác và sự đa dạng của những điều đang diễn ra bên dưới.
6. Bây giờ, hãy tưởng tượng bạn đang bay lên trời, và xem toàn bộ hành tinh Trái đất như thể nhìn từ không gian; nhìn thấy các chỏm băng ở hai cực, phía bắc và phía nam, đất liền và đại dương ở giữa.
7. Hãy nhớ lại rằng cơ thể bạn sống ở dưới đó, chỉ là một cư dân nhỏ bé của một hành tinh khổng lồ và đa dạng, nhưng hãy nhận ra rằng tâm trí của bạn có thể nắm bắt được khái niệm về toàn bộ Tự nhiên; nghĩ về sự tạm thời và tương tác của tất cả mọi thứ vật chất và tưởng tượng tất cả mọi thứ cùng nhau như một vật, các bộ phận của cùng một tổng thể.
8. Hãy nhận biết cuộc sống của bạn như một phần của toàn bộ mạng lưới các sự kiện trên Trái đất dưới đây, chỉ là một trong số hơn bảy tỷ người.
Theo thời gian, hãy cố gắng mở rộng góc nhìn của bạn để chiêm ngưỡng toàn bộ thời gian và không gian, từ một “góc độ vũ trụ học” hơn. Nếu bạn thích, hãy thử chiêm ngưỡng những điều này như thể vũ trụ được chứa trong một quả cầu thủy tinh, như Plotinus mô tả, hoặc thử nghiệm với các biến thể khác.
Điều gì có vẻ tầm thường? Điều gì có vẻ quan trọng? Suy ngẫm này có liên quan như thế nào đến triết lý Khắc Kỷ mà bạn đang đọc? Cố gắng ghi nhớ những gì chiêm nghiệm này nói với bạn về cuộc sống, có lẽ bằng cách viết ra một số ghi chú ngắn gọn sau đó.
Hãy nhớ điều này: Bạn không thể hình dung toàn bộ vũ trụ
Một số người nói rằng thật khó để hình dung toàn bộ không gian và thời gian! Điều đó chắc chắn đúng. Tuy nhiên, nếu chúng ta có thể nói về nó, chúng ta có thể suy ngẫm về ý nghĩa của nó và đó là tất cả những gì thực sự cần thiết. Bạn có thể chỉ nghĩ về ý tưởng trừu tượng sâu sắc hơn, hoặc hình ảnh những hình ảnh rời rạc giúp bạn chiêm nghiệm khái niệm về toàn bộ Thiên nhiên theo cách này.
Ngoài ra, bạn có thể muốn thể hiện Thiên nhiên theo giản đồ cho chính mình bằng cách vẽ hoặc hình dung một biểu đồ nào đó, thậm chí có thể là một thứ đơn giản như một hình tròn với một chấm nhỏ ở trung tâm, để biểu thị toàn bộ Thiên nhiên như một thực thể duy nhất, và một phần nhỏ không gian và thời gian mà cơ thể bạn đang chiếm giữ ngay bây giờ.
Chiêm nghiệm về sự vô thường và “sự tái diễn vĩnh viễn”
Các bài giảng còn sót lại của Epictetus chứa rất ít thông tin về Vật lý nhưng thậm chí ông còn khuyên các học trò của mình thường xuyên nhắc nhở bản thân rằng vũ trụ là một thực thể duy nhất, thay đổi liên tục, như các nhà triết học tự nhiên đã dạy. Điều này chắc chắn dẫn đến việc suy ngẫm về sự trôi qua của cuộc đời bạn.
Tôi không phải là vĩnh cửu, mà là một con người; một phần của tổng thể, như một giờ trong ngày. Giống như một giờ tôi phải đến và, giống như một giờ, qua đi. (Discourses, 2.5) Thay đổi là quy luật phổ biến của tự nhiên. Bản thân chúng ta đang liên tục biến đổi, theo một nghĩa nào đó đang suy tàn, dần dần tiến tới sự diệt vong cùng với toàn bộ vũ trụ.
Epictetus đã dạy rằng nếu chúng ta coi mình là xa lánh hoặc tách rời khỏi phần còn lại của vũ trụ, chúng ta dễ quên đi sự chết của mình. Tuy nhiên, bằng cách nhắc nhở bản thân rằng chúng ta là một phần của một chuỗi lớn các nguyên nhân đan xen, chúng ta được nhắc nhở về tính dễ bị tổn thương của chúng ta đối với các yếu tố nằm ngoài tầm kiểm soát của chúng ta, có thể hủy hoại cơ thể.
Đây là một quan điểm khiêm tốn. Anh ấy nói rằng khi chúng ta tách mình khỏi Tự nhiên, đắm chìm trong một loại ảo tưởng về sự độc lập, chúng ta sẽ làm tổn hại đến bản chất cơ bản của mình, và không còn là con người thực sự nữa.
Như chúng ta đã thấy, Marcus, cũng như vậy, đã rèn luyện trí óc của mình, thông qua triết học tự nhiên, để suy ngẫm về tính tạm thời của vật chất, và sự biến đổi của chúng thành vật chất khác, bởi vì ‘không có gì có lợi cho sự vĩ đại của tâm trí’ (Suy Niệm, 10,11) . Theo ông, nhờ đó chúng ta giảm bớt sự ràng buộc vào cơ thể, và loại bỏ nỗi sợ hãi hay ham muốn những thứ bên ngoài.
Điều này giải phóng chúng ta để trau dồi đức hạnh trong hành động của mình và chấp nhận bất cứ điều gì số phận gửi cho chúng ta. Do đó, Marcus nhắc nhở bản thân nghĩ về phép ẩn dụ nổi tiếng của Heraclitus về thời gian như một dòng sông, trong đó mọi thứ vật chất đều chảy trong quá khứ, liên tục thay đổi.
Hãy thường xuyên suy nghĩ về tốc độ nhanh chóng mà những thứ đang tồn tại và đang tồn tại sẽ bị cuốn qua chúng ta và biến mất khỏi tầm mắt. Vì mọi vật chất giống như một dòng sông chảy không ngừng, các hoạt động của nó luôn thay đổi và nguyên nhân của nó có thể chịu vô số biến thể, và hiếm có thứ gì ổn định; và luôn luôn bên cạnh chúng ta là sự vô tận của quá khứ và vực thẳm của tương lai, trong đó mọi thứ đang biến mất. Anh ta không phải là người vô tri, người trong một môi trường như vậy tự phấn chấn lên, hoặc bị phân tâm, hoặc lo lắng trước một rắc rối kéo dài và sâu rộng? (Suy Niệm, 5,23)
Seneca nói thêm rằng không có gì khác biệt, từ quan điểm vĩnh cửu, cho dù chúng ta sống ngắn nhất hay dài nhất trong cuộc đời con người, nếu chúng ta cố gắng so sánh số năm một người sống với số năm mà anh ta không tồn tại, trước và sau cuộc sống của anh ta.
Tất cả mọi thứ con người đều phải chịu đựng một cuộc sống ngắn ngủi và dễ hư hỏng, và trong sự vô hạn của thời gian, chúng không chiếm một phần nào cả. Nếu chúng ta áp dụng quy mô của vũ trụ, trái đất này với các thành phố và dân tộc của nó, sông ngòi và biển xung quanh, chúng ta có thể coi đó là một điểm chuẩn: nếu so sánh với mọi thời đại, cuộc sống của chúng ta chiếm ít không gian hơn một cột mốc cho sự vĩnh cửu có quy mô lớn hơn so với thế giới, tất nhiên, tự đổi mới thường xuyên trong suốt thời gian trôi qua. (Seneca, Lời an ủi cho Marcia, 21)
Sức khỏe, sự giàu có và danh tiếng cuối cùng dường như ít quan trọng hơn khi chúng ta suy nghĩ về một phần thời gian thoáng qua của vũ trụ mà chúng chiếm giữ. Tuy nhiên, những người theo thuyết Khắc Kỷ cũng tin rằng đức tính và eudaimoniac có phẩm chất vượt thời gian và giá trị của chúng không bị suy giảm bởi thời gian ngắn ngủi của chúng.
Một hành động thể hiện sự khôn ngoan và lòng dũng cảm mẫu mực kéo dài trong tích tắc về bản chất vẫn là tốt, trong khi nỗi đau chỉ trong tích tắc được cho là điều mà đa số mọi người coi là khá tầm thường.
Sự chiêm nghiệm về Vật lý Khắc Kỷ cũng được cho là có thể tiết lộ ‘tính đồng nhất’, hay tính giống nhau và tính lặp lại, của tất cả mọi thứ. Đối với nhà hiền triết, không có gì mới dưới ánh mặt trời. Seneca trích dẫn câu nói cổ của Heraclitus: “Một ngày cũng giống như mọi ngày” (Letters, 12). Người đã nhìn thấy hiện tại đã thấy mọi thứ: tất cả những gì đã xảy ra từ muôn thuở, và tất cả những gì sẽ xảy ra trong suốt vô cùng, vì mọi thứ đều đồng nhất và giống hệt nhau về hình thức. (Suy Niệm, 6.37)
Vật lý Khắc Kỷ cho rằng vũ trụ biến đổi vô hạn và thay đổi vĩnh viễn về các phẩm chất vật lý của nó. Tuy nhiên, từ một khía cạnh khác, điều gì quan trọng nhất trong cuộc sống vẫn hoàn toàn nhất quán. Đây là quan điểm của Đạo đức Khắc Kỷ và Quy luật Hành Động, theo đó tất cả các nhân đức đều là một và mọi sự kiện bên ngoài đều bình đẳng (tuyệt đối) không quan tâm, theo nghĩa đen là ‘không khác biệt’ với nhau, liên quan đến cuộc sống tốt đẹp.
Vô số thế hệ đi trước chúng ta, hoặc sẽ đến sau chúng ta. Bất chấp sự khác biệt rõ ràng của chúng, tất cả đều phải đối mặt với cùng một thách thức cơ bản: trở nên tốt bằng cách phát triển về bản chất cơ bản của chúng. Mặc dù phần lớn mọi người bị lóa mắt bởi vẻ đa dạng của cuộc sống, nhưng về cơ bản, mỗi khoảnh khắc mà chúng ta gặp phải đều thể hiện chúng ta cùng một tình thế tiến thoái lưỡng nan về đạo đức, mặc dù dưới những vỏ bọc khác nhau.
Chúng ta bỏ qua từ thứ bên ngoài này sang thứ bên ngoài khác nhưng quyết định thực sự mà chúng ta thường xuyên phải đối mặt chỉ đơn giản là đặt điều tốt của mình vào những thứ bên trong hay bên ngoài, điều gì là tùy thuộc vào chúng ta hay điều gì không.
Mỗi khi bạn được nâng cao theo cách này, nhìn vào các vấn đề của con người từ trên cao, bạn sẽ thấy những điều tương tự: tính đồng nhất và tính ngắn gọn. Và để nghĩ rằng đây là những gì con người khoe khoang! (Suy Niệm, 12.24)
Do đó, Nhà hiền triết Khắc Kỷ có một sự nhất quán không bị lay chuyển bởi hoàn cảnh thay đổi. Anh ấy nhận thức rằng mặc dù cơ thể đòi hỏi vô số thứ, nhưng tâm trí chỉ cần đức hạnh, điều này về cơ bản là giống nhau trong mọi tình huống. Do đó, nắm bắt được sự ‘giống nhau’ tiềm ẩn này là một lộ trình khác mà Vật lý Khắc Kỷ dẫn đến Quy luật Ham Muốn và hướng tới sự cao cả hơn.
Tuy nhiên, những người theo chủ nghĩa Khắc Kỷ có một quan điểm khác và có lẽ khó hiểu hơn về thời gian, mà họ có thể đã kế thừa từ các triết gia trước đó. Họ tin rằng một ngày nào đó vũ trụ sẽ bị hủy diệt trong một ‘đại hỏa hoạn’, một vụ nổ hoặc hỏa hoạn rộng lớn.
Tuy nhiên, họ cũng tin rằng nó sẽ tự tái tạo lại, ở dạng tương tự, và chu kỳ này do đó sẽ lặp lại trong suốt thời gian vĩnh hằng. Có lẽ vì họ tin vào thuyết xác định nhân quả, họ cho rằng toàn bộ chuỗi sự kiện sẽ hoàn toàn giống hệt nhau mỗi lần. Không rõ rằng các nhà Khắc Kỷ thực sự sử dụng khái niệm ‘sự tái diễn vĩnh viễn’ như một bài tập tâm lý.
Vào thế kỷ 19, Nietzsche đã sử dụng nó như một phương tiện để phát triển cái mà ông gọi là tình yêu. Theo lý thuyết về sự tái diễn vĩnh cửu, mặc dù tất cả các sự kiện riêng lẻ chỉ là nhỏ nhặt và thoáng qua, nhưng khi nhìn từ góc độ vũ trụ học, chúng cũng là phi thời gian, theo nghĩa đặc biệt là chúng được lặp lại vô số lần, mặc dù chỉ một lần trong mỗi chu kỳ của vũ trụ.
Vì vậy, nghịch lý là mọi khoảnh khắc trong cuộc sống của bạn đều là vĩnh cửu và thoáng qua.
Đây chắc chắn là một khái niệm uốn nắn tâm trí! Có lẽ bạn đã đọc cuốn sách này hàng tỷ lần trước đây, từng có những suy nghĩ và cảm xúc giống hệt nhau, và sẽ tiếp tục làm như vậy, lặp đi lặp lại, cho đến đời đời…
Ý tưởng chủ đạo: ‘Vạn vật trôi chảy’ và ‘vĩnh viễn tái diễn’ Học thuyết ‘vô thường’ quen thuộc với nhiều người ngày nay như một trong những nền tảng của triết học Phật giáo.
Tuy nhiên, hơn 500 năm trước khi kinh Phật sớm nhất được viết ra, nhà triết học khó hiểu thời tiền Socrates Heraclitus đã đưa ra một lý thuyết nổi tiếng gọi là panta rhei, hay “mọi thứ đều chảy”.
Heraclitus nói rằng không có gì là không thay đổi trong cuộc sống, điều mà ông minh họa bằng phép ẩn dụ nổi tiếng về dòng sông: ‘Bạn không thể bước vào cùng một dòng sông hai lần bởi vì luôn có dòng nước mới chảy vào.’ Ý tưởng này trở nên rất nổi tiếng, thông qua các cuộc đối thoại của Plato.
Tuy nhiên, Vật lý Khắc Kỷ rõ ràng đã bị ảnh hưởng bởi triết học tự nhiên của Heraclitus. Marcus Aurelius ám chỉ các lý thuyết của ông trong suốt các bài Suy Niệm, cho rằng ông cùng với Socrates, Diogenes và Pythagoras là một triết gia vĩ đại (Suy Niệm, 6,47; 8,3).
Đối với những người theo chủ nghĩa Khắc Kỷ, học thuyết “mọi thứ đều chảy” là quan trọng bởi vì, là một phần của “Quy luật Ham Muốn”, nó có tác động tâm lý làm giảm tầm quan trọng được nhận thức của những thứ bên ngoài và sự gắn bó (hoặc ác cảm) của chúng ta đối với chúng.
Những người theo phái Khắc Kỷ tin rằng linh hồn không phải là bất tử mà là vật chất và do đó vô thường. Vì vậy, làm thế nào chúng ta có thể đối mặt với tỷ lệ tử vong của chúng ta? Họ có một lý thuyết kỳ lạ đưa ra một câu trả lời và đã lôi cuốn các triết gia khác, đặc biệt nhất là Friedrich Nietzsche.
Lý thuyết về ‘sự tái diễn vĩnh cửu’ cho rằng vũ trụ sẽ được tái tạo ở dạng hoàn toàn giống nhau trong một số chu kỳ vô hạn, bắt đầu và kết thúc bằng một vụ cháy vũ trụ. Nietzsche lấy điều này để làm theo quan điểm rằng vũ trụ đến từ hư không và mọi vật đều được xác định bởi các quy luật của Tự nhiên.
Cuối cùng thì vũ trụ sẽ trở lại hư vô, từ đó, theo quan điểm này, toàn bộ chu kỳ phải bắt đầu lại và theo đúng quy trình như vậy. Không rõ đây có phải chính xác là ý của Stoics hay không. Tuy nhiên, Nietzsche có thể đã đúng khi xem đây là một ý tưởng rất mạnh về mặt tâm lý. Có lẽ chúng ta không cần phải bất tử, miễn là chúng ta có thể tái diễn?
Hãy thử ngay bây giờ: Chiêm ngưỡng sự rộng lớn của thời gian và sự lặp lại vĩnh viễn
Đây là một vấn đề lớn khác… Một lần nữa, hãy dành thời gian để ổn định, nhắm mắt lại và trở nên thoải mái về thể chất và chuẩn bị tinh thần trước khi bắt đầu.
1. Tập trung sự chú ý của bạn vào những gì bạn đang thực sự làm ngay tại đây và bây giờ, chú ý đến hành động của bạn trong thời điểm hiện tại.
2. Bây giờ, hãy dần dần mở rộng quan điểm của bạn về thời gian, nhận thức được sự nhỏ bé của khoảnh khắc hiện tại, mỗi giây trôi qua, trong tổng thời gian của cả ngày thức dậy của bạn – nếu có ích, hãy xem kim giây trên đồng hồ và nhớ lại điều đó là 86.400 giây mỗi ngày!
3. Bây giờ, hãy nghĩ về khoảnh khắc hiện tại trong bối cảnh toàn bộ cuộc đời bạn, những năm tháng phía sau bạn và phía trước bạn, và cách mà vài giây này có trước hoặc theo sau bởi vô số hàng triệu trên hàng triệu trường hợp, tất cả đều khác nhau nhưng đều giống nhau.
4. Bây giờ, hãy nghĩ cuộc sống của chính bạn chỉ là một trong số rất nhiều người, đi trước và theo sau cuộc sống của hàng tỷ người khác; nghĩ về việc có bao nhiêu người nổi tiếng hoặc quan trọng đã sống và chết trước bạn (‘Họ đang ở đâu?’) và sẽ sống và chết rất lâu sau khi bạn ra đi.
5. Bây giờ, hãy mở rộng góc nhìn của bạn để nghĩ về toàn bộ lịch sử loài người, như một phần lịch sử tự nhiên của hành tinh Trái đất, và thời lượng của loài người nhỏ bé như thế nào so với tuổi thọ của hành tinh chúng ta. Con người như chúng ta biết ngày nay đã có hàng trăm nghìn năm nhưng sự sống của động vật đã có trên trái đất vài tỷ năm.
6. Bây giờ, hãy nghĩ về toàn bộ lịch sử hành tinh của chính Trái đất và cách nó được sinh ra từ mảnh vỡ của một ngôi sao đang nổ, vô số hàng tỷ năm trước, và một ngày nào đó sẽ bị thiêu rụi bởi ngọn lửa của mặt trời của chúng ta, và suy ngẫm về vị trí của chính bạn, ngay bây giờ, trong kỷ nguyên vũ trụ rộng lớn đó.
7. Cuối cùng, hãy chiêm nghiệm toàn bộ lịch sử của vũ trụ, làm thế nào mà khoảnh khắc hiện tại lại là một phần nhỏ bé vô cùng của dòng sông thời gian rộng lớn, chỉ là một cái đinh vít trong một kỷ nguyên vũ trụ dài không thể hiểu nổi; Hãy nghĩ về sự thoáng qua của tất cả mọi thứ, bao gồm cả cuộc sống của chính bạn và suy ngẫm về tất cả những điều xảy ra trong suốt thời gian cùng nhau thành một thứ, như các bộ phận của một tấm thảm duy nhất, các sợi chỉ đan chặt chẽ với nhau tạo thành toàn bộ câu chuyện của vũ trụ.
Nếu bạn thích, cũng hãy thử tưởng tượng rằng mặc dù mỗi khoảnh khắc là thoáng qua, một ngày nào đó cả vũ trụ sẽ bị hủy diệt và giống như một con chim phượng hoàng, lại xuất hiện trong cùng một hình dạng, vô số lần. Để mọi khoảnh khắc trong cuộc sống của bạn đã được lặp lại vô tận trước đây, và sẽ tiếp tục được lặp lại vĩnh viễn trong tương lai.
Hãy cố gắng nghĩ về từng khoảnh khắc vừa thoáng qua nhưng lại bất tận, theo cách đặc biệt này. Điều quan trọng không phải là điều gì xảy ra, mà là cách bạn phản ứng. Một lần nữa, hãy cố gắng loại bỏ một số thứ bạn có thể nhớ và tiếp tục chiêm nghiệm, liên kết việc Suy Niệm này với các nghiên cứu Khắc Kỷ của bạn.
Hãy nhớ điều này: Đó là về “sự hào hùng” không phải tầm thường hóa mọi thứ
Một số người có thể nói rằng những bài tập này khiến họ cảm thấy rất nhỏ bé và tầm thường theo một cách mất tinh thần. Epictetus đã phản hồi chính xác lời chỉ trích này, dạy các học trò của mình rằng mặc dù cơ thể chúng ta thực sự là một phần rất nhỏ và thoáng qua của vũ trụ vật chất, nhưng nghịch lý thay, chúng ta ngang bằng với các vị thần về mặt ý thức, có thể vươn tới bao quát sự rộng lớn của Thiên nhiên.
Là những người theo thuyết phiếm thần, những người theo thuyết Khắc Kỷ cho rằng việc chiêm ngưỡng toàn bộ sự tồn tại tương đương với việc áp dụng quan điểm của thần Zeus, người vĩnh viễn chiêm ngưỡng sự sáng tạo của chính mình. Vì vậy, bài tập này có thể được coi là một phương tiện để mô phỏng thần Zeus, và tương tự như vậy bắt chước quan điểm thần thánh của một nhà Hiền triết lý tưởng.
Seneca nói rằng vì điều tốt thực sự duy nhất nằm hoàn toàn trong tâm trí của chúng ta, trong ‘khả năng cai trị’ hoặc ý thức, bằng cách nào đó chúng ta nên tìm cách mở rộng phần đó của bản thân, bởi vì khi làm như vậy, chúng ta ‘vượt lên trên’ những thứ bên ngoài riêng lẻ, làm loãng ý nghĩa nhận thức.
Chúng ta trở nên ‘lớn hơn’ những sự kiện gây rắc rối cho hầu hết mọi người. The Stoics nói rằng ‘sự cao cả’, hay sự vĩ đại của tâm hồn, là một đặc điểm thiết yếu của tất cả các đức tính chân chính.
Các vấn đề của con người có vẻ nhỏ nhặt và xa vời, khiến chúng ta dễ dàng có thái độ thờ ơ theo chủ nghĩa Khắc Kỷ đối với họ. Thường xuyên quay lại các bài tập thay đổi quan điểm này có thể giúp bạn kiểm soát cảm xúc và mong muốn của mình, có được chút tĩnh lặng và tiến bộ, dù chỉ trong những bước nhỏ, hướng tới mục tiêu cao cả của Stoic eudaimonia.
Những điểm chính:
✽ Người Khắc Kỷ tin rằng chúng ta có thể mở mang đầu óc thông qua triết học tự nhiên, hoặc nghiên cứu Vật lý, khi được tiếp cận như một bài tập chiêm nghiệm.
✽ “Nhìn từ trên cao” và phép ẩn dụ về “lễ hội” đã được các nhà Khắc Kỷ sử dụng để thay đổi quan điểm về cuộc sống và rèn luyện bản thân để xem các sự kiện với sự khác biệt và hào hùng hơn.
✽ ‘Vật lý’ hay triết học tự nhiên là cơ sở của một số bài tập mang tính chiêm nghiệm, được các nhà Khắc Kỷ sử dụng để chuyển đổi tâm lý và đạo đức như một phần của ‘Quy luật Ham Muốn’.
Nếu con đường mà tôi đã chỉ ra để dẫn đến điều này là rất khó khăn, thì nó vẫn chưa thể được khám phá. Và rõ ràng là rất khó khi nó hiếm khi được tìm thấy. Vì làm sao có thể xảy ra được nếu sự cứu rỗi đã gần kề và có thể được tìm thấy mà không gặp khó khăn gì thì hầu như tất cả mọi người đều bỏ qua? Nhưng tất cả những thứ xuất sắc đều khó vì chúng rất hiếm. (Spinoza, Ethica, 5,42n)
Nguồn: A View From Above, Stoicism and the Art of Happiness: Practical Wisdom for Everyday Life (Teach Yourself), Donald Robertson
